Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) to nurt terapeutyczny, który skupia się na współpracy pomiędzy terapeutą a klientem w celu identyfikacji i modyfikacji myśli oraz zachowań, które wpływają na samopoczucie i funkcjonowanie. Chociaż CBT jest szeroko stosowaną metodą terapeutyczną, warto zaznaczyć, że ewoluowała przez czas, dzieląc się na trzy fale, z których każda przynosiła nowe spojrzenie na proces leczenia.
Spis treści
Czym jest Psychoterapia CBT?
Psychoterapia CBT bazuje na dwóch głównych komponentach: poznawczym i behawioralnym. Pierwszy skupia się na identyfikacji i zmianie szkodliwych myśli oraz przekonań, które wpływają na emocje i zachowania. Drugi koncentruje się na rozpoznawaniu i modyfikowaniu konkretnych zachowań, które mogą przyczyniać się do problemów psychicznych. W terapii CBT klient jest zachęcany do aktywnego uczestnictwa w procesie terapeutycznym. Pacjent i terapeuta wspólnie opracowują cele terapeutyczne i pracują nad strategiami zmiany myśli i zachowań.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) opiera się na solidnych podstawach naukowych i jest jednym z najbardziej empirycznie wspieranych modeli terapeutycznych.
1 fala - terapia behawioralna
Rozwój terapii behawiorystycznej przypada na lata pięćdziesiąte XX wieku. U podstaw behawioryzmu leży traktowanie wszystkich procesów związanych z ludzką aktywnością, takich jak myślenie, zachowanie, emocje, jako zachowanie, które ma swój obserwowalny przejaw.
Przedstawiciele behawioryzmu uważali, że niepotrzebne jest odwoływanie się do mechanizmów fizjologicznych lub hipotetycznych konstruktów, aby wyjaśnić zachowanie.
Behawioryzm rozwijał się głównie w Związku radzieckim oraz w USA. Jednymi z ważniejszych prac były eksperymenty przeprowadzane przez Iwana Pawłowa nad warunkowaniem klasycznym. Więcej o eksperymencie tutaj. W USA natomiast prężnie działał Burrhus F.Skinner, który zakładał, że u podłoża ludzkich zachowań leżą instynkty. Uważał też, że człowiek ma niewiele cech wrodzonych, a za nieliczne z nich przyjmowali zdolność uczenia się przez wzmacnianie zachowania, sam mechanizm uczenia się pozostaje niezmienny. Więcej o eksperymencie Skinnera tutaj . Radykalny behawioryzm znalazł jednak swoich oponentów, którzy zauważyli, że nie każde zachowanie można wyjaśnić za pomocą prostego uczenia się.
W podejściu behawioralnym szczególne zasługi znajdujemy we wprowadzeniu technik terapeutycznych, skutecznych w leczeniu zaburzeń lękowych.
2 fala - terapia poznawcza
Powstanie drugiej fali poznawczej w psychoterapii było reakcją na kryzys dwóch dominujących koncepcji człowieka: behawiorystycznej oraz psychodynamicznej. Psychologowie poznawczy argumentowali, że emocje i zachowanie są przejawami procesów poznawczych, takich jak percepcja i myślenie. To dynamiczne podejście zmieniło krajobraz psychoterapii, skupiając się na poznawczych aspektach procesów psychicznych i mechanizmach behawioralnych. Druga fala terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), inspirowana pracami Aarona T. Becka i Alberta Ellisa, wprowadziła pojęcia takie jak schemat poznawczy, myśli automatyczne oraz zniekształcenia poznawcze. Badania tych pionierów nad związkiem między myśleniem a emocjami stały się fundamentem tej nowej terapii. Beck skoncentrował się na rozwijaniu stałych wzorców myślowych, które wpływają na percepcję siebie, innych i świata, natomiast Ellis zwrócił uwagę na myśli automatyczne i ich wpływ na emocje i zachowania, co wyjaśnia jego model ABC.
Druga fala CBT była rewolucyjna w dziedzinie psychoterapii, wprowadzając narzędzia i techniki, które stały się podstawą dla dalszego rozwoju tej dziedziny. Zniekształcenia poznawcze, opisujące, jak umysł może fałszować rzeczywistość i prowadzić do niezdrowych reakcji emocjonalnych, stały się kluczowym elementem tej terapii. Wpływ drugiej fali CBT na rozwój współczesnej psychoterapii jest trwały, a jej skuteczność, nowoczesność i globalne zastosowanie czynią ją jednym z najważniejszych osiągnięć psychoterapeutycznych XX wieku.
3 fala:
Trzecia fala terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) to dalszy rozwój i rozszerzenie klasycznych technik CBT, koncentrujący się na uważności, akceptacji i relacjach międzyludzkich. W przeciwieństwie do drugiej fali, która skupiała się głównie na zmienianiu treści myśli, trzecia fala kładzie większy nacisk na kontekst i procesy psychiczne. Celem jest nie tylko modyfikacja myśli i zachowań, ale także zmiana relacji jednostki z jej własnymi myślami i emocjami.
Trzecia fala wprowadziła różnorodne podejścia i techniki, które są stosowane w zależności od potrzeb pacjenta. Oto najważniejsze z nich:
- Terapia oparta na akceptacji i zaangażowaniu (ACT): ACT to jedna z najważniejszych odmian trzeciej fali CBT, kładąca duży nacisk na akceptację trudnych myśli i uczuć oraz zaangażowanie w działania zgodne z własnymi wartościami, nawet w obliczu trudności.
- Terapia poznawcza oparta na uważności (MBCT): MBCT łączy elementy terapii poznawczej z praktyką uważności, skupiając się na zmniejszaniu nawrotów depresji poprzez rozwijanie umiejętności świadomego przeżywania chwil obecnych.
- Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT): DBT, zapoczątkowana przez Marsha Linehan, jest efektywna w leczeniu osobowości borderline, integrując elementy poznawcze i behawioralne z technikami uważności.
- Terapia schematów: Niekiedy zaliczana do trzeciej fali, terapia schematów koncentruje się na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych wzorców myślowych i zachowań zakorzenionych głęboko w umyśle pacjenta.
Każda z tych metod przyczynia się do poszerzenia zakresu i skuteczności terapii poznawczo-behawioralnej, dostarczając terapeutom narzędzi do pracy z szerokim spektrum problemów psychologicznych. Trzecia fala CBT kładzie większy nacisk na uważność, akceptację i empatię, co czyni ją bardziej elastyczną i dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjentów.
Polecani Specjaliści
Klaudia Zaborowska
Psycholożka, Interwentka kryzysowa, Psychoterapeutka poznawczo-behawioralna
Roksana Chrzanowska
Psycholożka, Interwentka kryzysowa, Psychoterapeutka poznawczo-behawioralna w trakcie szkolenia.
Anna Marciniak
Psycholożka, Dietetyczka, Certyfikowana Psychoterapeutka poznawczo-behawioralna i EMDR
Agnieszka Ślęzak
Psycholożka, Certyfikowana psychoterapeutka poznawczo-behawioralna, Specjalistka z zakresu seksuologii
Bibliografia
- Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. Guilford Press.
- Ellis, A. (1962). Reason and emotion in psychotherapy. Lyle Stuart.
- Dobson, K. S., & Dozois, D. J. (2010). Historical and philosophical bases of the cognitive-behavioral therapies. In K. S. Dobson (Ed.), Handbook of cognitive-behavioral therapies (3rd ed., pp. 3-38). Guilford Press.
- Leahy, R. L. (2013). Cognitive therapy techniques: A practitioner’s guide. Guilford Press.
- Padesky, C. A., & Mooney, K. A. (2012). Strengths-based cognitive-behavioural therapy: A four-step model to build resilience. Clinical Psychology & Psychotherapy, 19(4), 283-290.
- Salkovskis, P. M. (1996). Cognitive-behavioral approaches to the understanding of obsessional problems. In Obsessive-compulsive disorder: Theory, research, and treatment (pp. 203-242). Guilford Press.
- Wells, A. (2009). Metacognitive therapy for anxiety and depression. Guilford Press.
- Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. Guilford Press.
Wpisy które mogą Cię zainteresować

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) to nurt terapeutyczny, który skupia się na współpracy pomiędzy terapeutą a klientem w celu identyfikacji i modyfikacji myśli oraz zachowań, które wpływają na samopoczucie i funkcjonowanie. Chociaż CBT jest szeroko stosowaną metodą terapeutyczną, warto zaznaczyć, że ewoluowała przez czas, dzieląc się na trzy fale, z których każda

Czym jest psychoterapia online?
Psychoterapia online to nowoczesna forma terapii, która odnosi się do sesji terapeutycznych prowadzonych za pomocą platform internetowych. Pacjent i terapeuta łączą się online, korzystając z wideorozmów. W Instytucie Psychoterapii i Rozwoju HiMind stosujemy tę metodę, aby dostarczyć naszym pacjentom profesjonalnej pomocy, niezależnie od lokalizacji czy ograniczeń czasowych. Terapia poznawczo-behawioralna online

Zaburzenie osobowości unikającej
Zaburzenie osobowości unikającej charakteryzuje się trwałym wzorcem zahamowania społecznego, uczucia nieadekwatności oraz nadwrażliwości na krytykę i odrzucenie. Osoby z tym zaburzeniem często unikają kontaktów społecznych, obawiając się negatywnej oceny lub odrzucenia. Spis treści Objawy Unikanie działań zawodowych lub akademickich, które wymagają znacznych kontaktów interpersonalnych z obawy przed krytyką, dezaprobatą lub

Zaburzenie osobowości schizotypowe
Zaburzenia osobowości schizotypowe (SPD) to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji, dziwacznymi myślami lub przekonaniami oraz nietypowym zachowaniem. Osoby z tym zaburzeniem często wydają się ekscentryczne, mają problemy z zaufaniem innym i mogą doświadczać myśli paranoicznych. Spis treści Objawy Nietypowe przekonania lub magiczne myślenie, które
Zaburzenia osobowości schizoidalnej
Zaburzenia osobowości schizoidalnej (SPD) to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się wycofaniem społecznym, ograniczoną ekspresją emocji w relacjach interpersonalnych oraz preferowaniem samotności. Osoby z SPD często unikają bliskich relacji, wykazują niewielkie zainteresowanie aktywnościami społecznymi i mają trudności w wyrażaniu uczuć. Spis treści Objawy Brak pragnienia lub radości z bliskich relacji, w tym
Zaburzenie osobowości paranoicznej
Zaburzenie paniczne to zaburzenie lękowe charakteryzujące się nawracającymi, nieoczekiwanymi napadami paniki. Napady paniki to nagłe epizody intensywnego lęku, które mogą wystąpić bez wyraźnej przyczyny. Osoby cierpiące na zaburzenie paniczne często żyją w strachu przed kolejnymi napadami, co może prowadzić do unikania różnych sytuacji i miejsc, a nawet do agorafobii, czyli